چند نمونه از اشعار ترکی همدان
یازار : همدانلی
+0 بگن
نمونه هائی از شعر معاصر استان همدان
معصومه صادقی سپهر
رزن شهه ریندن- همدان اوستانی
(عرب
ادبییات لیسانسییه سی)
منیم
آی غملی دیلیم !
(« سینا » هفته لییی نین 113- نجو
ساییسیندا چاپ اولموش )
منیم آی غملی دیلیم !
درده بورونموش
سنه چوخ دردلی سؤزوم وار
سنه ایللر بوْیو قان آغلاماغا بیل کی گؤزوم وار
داخی دوستاقلی گؤنول ایچره کؤزوم وار
سن آتامین دیلیسه ن ، هم ده آنامین
ائلیمین ، میللتیمین ، کیملیییمین
بایراغی سَنسَه ن
تؤرکلویون شانلی نیشانی
اُولاماز نازلی دیلیم من سنی آتام
اؤزگه لر دیلینه ، یاد ائللرینه من سنی ساتام
سنی آلداتماییرام
سنی ایچدن سئویره م
سن اگر سولغون اولاسان ، سولاسان
گؤزلریم گؤز یاشینی دالغالارام
ظولمه قارشی آخارام
کؤزه ره ن گؤکسوم اودیله یاخارام
ظولمه سوْن نوقطه سینی قویمالییام
سنه من آند ایچَه ره م
آخی تورک'ون توْرونو
آنا "تومروس" قیزییام
آی منیم غملی دیلیم !
درده بورونموش
سنه من آند ایچه ره م
سنه من آند ایچه ره م
------------------------------------------------------------
مهدى
کردخورى ملایرى
اشعار زیر از شاعر ترک
ملایرى - از استان آذربایجانى همدان- مهدى کردخورى ملایرى است:
ماه
اوزونه سالمیش بیر ملک منظر
مؤعتبر زولفلرین زر افشان اولدو.
عئشق آتشى منى سالدى آیاقدان
هئچ دئمه ز عاشیقى ناتوان اولدو.
یوسیف
سنسه ن زولئیخانین معشوقو
عالمه دوشوبدو شووقون ایشیغى
ایختییارین الدن آلدین عاشیقى
عاشیق دیندن چیخدى٬ بىایمان اولدو.
هر
باخاندا عیشوه ساتارسان منه
چوخ بىمورووت سه ن٬ یئتیشدیم جانا
بیلیر عالم گیریفتارام من سنه
حق مورووتین کسسین٬ باغریم قان اولدو.
جهد
ائده ر ده قورتارماغا عهدینى
امه ن اولماز شیرین لبین شهدینى
بسدیر٬ چوخ اینجیتدین فقیر مئهدىنى
اگر کافیر٬ ایندى موسلمان اولدو.
------------------------------------------------------------
آقای صادقیان
همدان شهریندن
آنا یوردوم، همدان !
بو گؤزه ل اؤلکه میزین ، گؤرمگه وار آیری صفاسی
"همدان" تورکلرینی ایسته مه لی دوغدو آناسی
دین-و مذهبده آدی "مأمن مؤمن"دی بو شهرین
عئلمده باخ کی چاتیب هر یئره دؤنیادا صداسی
یایدا گزگینلر ایله شهر، ائله بیل، پاریس'ه بنزه ر
بللیدیر چونکو اونون سئومه لیدیر آب-و هواسی
« علیصدر» غارینی گؤرسه اولاجاق خیلقته حئیران
بارک الله او یدالله کی قویوب اؤیله بناسی
فارسلارا وار بو نصیحت کی یاماندیر بو منییت
فارس-و تورک ، کورد-و لُورین هامیسینین بیردی خداسی
بویوروبدور بونو قورآن کی فقط تقوالی اوستدور
کیسمه کی اه یمه یه باش بونا اونون یوخدو خوداسی
هانی "آخوند شوندی" ، هاردادیر "شئیخ بهاری" ؟
هانی "موللا علی معصوم" ائله میش ترک-ی معاصی
آنا یوردوم، همدان ! "تنها" سنه سؤیله دی ، سن ده
سؤیله شاعیرلر ایچینده ، شیعرینین چوخدو باهاسی
------------------------------------------------------------
محمدرضا
تکرلی
شهر همدان- استان همدان
محمدرضا تکرلی ( متخلص به رائف) به سال
1353 در شهر همدان متولد شد . وی از کودکی عشق و علاقه وافری به ادبیات شفاهی و
فولکلور داشت. همواره به زبان مادری اش "ترکی"، عشق می ورزید، از این رو
اشعار، ترانه های محلی، داستانها و ضرب المثلهای ترکی ایل و تبارش را جمع آوری می کرد.
اما آنچه که وی را بر آن داشت ککه شعر ترکی بگوید، تشویق دبیر تاریخش بود (که خود
وی هم شاعر بود). رائف غزلی هشت بیتی ساخته بود با مطلع :
ز غمت فزون شده اندرون چـو دل خزان به خـدا قسم
ز غـمت به جان خطری
روان شده در جهان به خدا قسم
که بیتی از آن ملمع ترکی داشت:
سنه بو اورک گوزه لیم گرک گئچه دونیادان اوله گوزلره
که برای تو چو بمیرد او
شده در تو جان به خدا قسم
معلم از او خواست دو باره و چند باره این مصراع را بخواند و در آخر گفت: "با
وجودی که من ترکی نمی دانم، اما از این مصرع لذت بردم. امیدوارم به ترکی هم شعر
بگویید."
آنچه در ذیل می خوانید نمونه ای از سروده های اوست :
تورکجه نی سئوه ریک سنی ده آنا
اوینـوردو یاپراق یئل اته یینـده
یاتمیشیدیم دامدا من ده سرینده
سارالیردی گونش آی دره سینده
قارانلـیق گلیـردی بیـزیم آرایا
گیریردی قوشلار سسله یووایا
قارا گئجه گلیب کؤکسوم توتوبدور
بوغونتویا سالیب گونو اوتوبدور
تولکی دوشمن قارانلیقدا بوسوبدور
دیلیمی ائلیمدن آیری ائدیرلر
ائلیمه اؤزگه دیلین اؤرگه دیرلر
یوواما-یوردوما دوشوب بیر گئجه
آدینی بیلمیره م سؤیله ییم نئجه
اوشاقا اؤرگه تمـیر آنا تورکوجـه
یوخسا دیلیمیزی عـار بیلییـورلار؟!
شانلی ائلیمیز ی خار ایستییورلار؟!
او قوهوم ، او میللت دیلیـن بیلمه سین
غمینی ـ دردینی جاندان سیلمه سین
چاره سی بودور کی ائلدن کسمه سین
اؤزونو گونشدن آیری سالماسین
ائلینی ـ دیلینی پولا سـاتمـاسین
"راییف" سؤیله ر : بیلین!
قارانلیق قاچار
او گؤزه ل گونشیم دوغـودان دوغار
بالالار اوخـویار، چؤگـورلر چـالار:
تورکجه نی سئوه ریک سنی ده آنا
جانی ـ باشیم قوربان آذربایجان´ا
------------------------------------------------------------
علیرضا کامرانی دانا
لَلین (لالجین) شهه ریندن- همدان
اوستانی
(« سینا » هفته لییینین 115- نجی
ساییسیندا چاپ اولموش )
نه دی دونیا
انـدوه-و غمیـن گـوزگوسو ، غمـخانه دی دونیـا
افسانه یازانلار یازیب : افسانه دی دونیا
آلدانما زر-و زیـورینه ، یـوخدو وفـاسی
هم دام-ی فریبنده دیر ، هم دانه دی دونیا
بیر لحظه ده ، ویرانه جیداری ییخیلاندیر
ویرانه یه یورد سالما کی ویرانه دی دونیا
هر ائو کی سو اوسته سالینیب ، غرق اولوب آخیر
سو اوسته سالینمیش ائو- و کاشانه دی دونیا
ائی کاخدا-و قصرده منزیل ائده ن اینسان
گئت "دارِ-ی سلام" ایچره ، گؤر آیا نه دی دونیا
گؤر نه سوروشوب "نوح-ی نبی"دن "ملک العرش"
باخ "نوح" بیانیندا ، عزیزا ، نه دی دونیا
"جبریل-ی امین" ، نازیل اولوب نوح`ه سوروشدو:
چوخ عؤمر ائله یه ن حضرت-ی نوح`ا ، نه دی دونیا ؟
حضرت بویوروب پئیک-ی خوداوند-ی جلیله
ایککی قاپیلی ائو کیمی بیر خانه دی دونیا
بو مطلب-ی زیبانی بیله ندن سورا ، واللاه
هر کیم سنه بئل باغلاسا ، دیوانه دی دونیا
فخریم بودو : مدداح-ی حوسئین ایبن-ی علی`یه م
جان-و قلمیم وقف او سولطانه دی ، دونیا
شیش گوشه مزاریندان اوزاق دوشماغا خاطیر
"دانا" اوره یی " اُستُنِ حنّانه "دی ، دونیا
------------------------------------------------------------
باهار شهه ریندن- همدان اوستانی
(«
سینا » هفته لییینین 115- نجی ساییسیندا چاپ اولموش )
آلین
یازی
گَلَه ن گوندن یالان اولدون ، ازل گوندن یالان دونیا!
وفاسیز ! اولموشام سن بیوفادان باغری قان ، دونیا!
جفالار چکمیشه م سندن ، بلایا دوشموشه م سندن
گیریفتار اولموشام سندن ، منه زیندان اولان دونیا!
اَلیندن ناله لر گؤردوم ، سارالان لاله لر گؤردوم
کؤچَه ن کؤچدو ، گله ن گئچدی ، بلالی ساربان دونیا!
قوجالدیم ، هوش ـ هوس اوچدو باشیمدان ، اولموشام یورغون
گؤزوم گؤرمور ، آیاق گئتمیر ، داخی اولمام جوان ، دونیا!
گئجه ـ گوندوز فغان ائیله ر ، یازار " یاز " غملی دفترلر
آلین یازی یازان یازمیش منه آه-و فغان ، دونیا!
------------------------------------------------------------
مهدی طراوتی توانا
باهار شهه ریندن- همدان اوستانی
( « سینا » هفته لییینین 115- نجی
ساییسیندا چاپ اولموش )
مهدی طراوتی توانا،
متولد سال 1358 از شاعران جوان شهر بهار (واقع در استان آزربایجانی همدان) است. وی
از دوران نوجوانی به طبع آزمایی در عرصه شهر ترکی و فارسی پرداخته و بهره گیری از
محضر استاد غلامرضا بهاری (باهارلی)، گامهای او را در این مسیر محکم تر نموده است
و البته آشنایی طراوتی با آثار ادبیِ قله های شعر تُرک همچون علامه فضولی، حبیب
ساهر، شهریار، سهند، ناظم حکمت و ... نقشی تعیین کننده در مسیر تفکر شعری و ادبی
او داشته است.اینک نمونه ای از شعر او :
تورک`ون دیلی
ایللر گئچیب ، اویان یوخودان شانلی قارداشیم !
سسلَه ن : باهارلی ! آیدینا چیخسین قارانلیغین
سـَسـله ن اویـانسیلار یوخودان تورک ائللری
بیلسین حرامیلر آپاریر یولدا وارلیغین
اوتراق ائتمه اؤزگه دیلین کؤلگه سینده ، دور !
تورک`ون دیلی ایله ائیله بنا جاودانلیغین
تورک`ون دیلی سنینله اولوب دوغما قارداشین
سن ده بو دوغما قارداش ایله آت اوتاندیغین
------------------------------------------------------------
غلامرضا عابدینلو
رزن شهه ریندن- همدان اوستانی
آنــا
(« سینا » هفته لییینین 115- نجی
ساییسیندا چاپ اولموش )
گل بیـر آنـا اَه یـله ش دؤنــوم باشیــوا
قـادان آلیــم قوربان کسیم قاشیوا
غمـلی گؤرسه م سنی ، گؤزوم یاش اولار
منــیم نظــریمده دونیا باش اولار
مئهـرین قلبیـمده دیـر آنـا ! بیـلیــرسـه ن
آنـد او قیبـله یه کی ناماز قیلارسان
بـارماقـلارین چـاتیــن آنـا گــؤره نــده
ایش توخویوب یا کی کؤینه ک هؤره نده
بئلــه بیـل کـی اوره ییــمی داغــلیـران
اونـدا کـی سن بارماقلارین باغلیران
ناخـوش ایدیم ، صوبـحا کیـمی یاتمادین
آی تک ، باشیم اوستونده سن باتمادین
صوبحـا قـده ر مندن گیـزلین آغـلاردیـن
گـاه دؤشـونه ، گـاه دالیـنا بـاغـلاردین
اینـدی داخـی گئـچیب گئدیب او گونلر
اینـشاۆ آللاه آچیــلیبــدیـر دویــونـلـر
قیش گلیـری ، گتـیر کـؤرسون قـورگیلَه ن
تنـدیر دؤشـونه یئـرآلمـا وورگیــــله ن
کاش ییغـیلاق گئـنه سـؤرفـه بـاشیـنا
هئـی گـؤز تیـکَه ک قـابلامـانین آشیـنا . . . .
------------------------------------------------------------
مظفر
غفاری نوین
جهننــمه
! !
ایسکیناس بیزلریله ن هئیچ ایشی یوخ ، جهــننمه !
یا کـــی بیزلر آجیـگ -و فیلانی توخ ، جهننــمه !
کاباب اولدو اوره ییم ، اوشاق کاباب گؤنو چکیر
بو باهالیــق وورورو قلبیــمه اوخ٬ جهنــنـمه !
بس کی شادلیق ائله ییب فیلانی گونونو ووروب
بیچــاره ـ بینوانین غوصصه سی چـوخ٬ جهنـنمه !
بینوا مشــدی فیلانی ، نه ایشـــی وار نه پـولو
عصـــبانی اوتوروب حؤوصله پـوخ٬ جهننــمه !
باخ گیــله ن ایفاده یه حاجی فیلان خانـزاده سی
گونده بیر مودئل گئییر خوشدور- و شوخ٬ جهننـمه !
آجلیــغی بس کی چکیب جمالی بنزه ر گیچی یه
یوخدو بیر کس سوروشا آجدی یا توخ٬ جهننـمه !
جور به جور منزیلی وار ، نئچـه جوره ماشین-ی بئنز
حرام اولسون اونا وار چوخ ، بیزه یوخ٬ جهنـنــمه !
------------------------------------------------------------
علی
اصغر مصطفوی
لالجین
شهه ریندن-بهار شهریستانی- همدان اوستانی-
سن ده بئله مغرور-ی جمال اولما ، عزیزیم !
(« سینا » هفته لییینین 113- نجو ساییسیندا چاپ
اولموش )
عؤمروم گئچیب احوالـ ی جوانلیق هانی قارداش
ایششیق گونوزوم اولدو قارانلیق داخی ، قارداش
بوش معریکه ده اوْل قورو خانلیق هانی قارداش؟
افسوس! گئچیب عؤمر ، توگه ندی اوْ طراوت
اُوْل بزمـی طرب اولدی حیکایت هامی ، قارداش
پیس وقتده بویوردون سنه بیر شئعر یازام من
فیکر ائیله مه دین بلکه بو اشعاری آزام من
یا یازدیغیم اشعاری جیسارتله پوزام من
یوخدور داهی بنده نده اوْ ذؤوق ایله شهامت
گول اولدو خیزان ، باغـی فصاحت هانی ، قارداش
نه باشدا واریم حؤوصله ، نه قلبده طاقت
بیر لحظه ده جیسمیم تاپیری ضعف-و کسالت
اؤتدو گؤزه ل عؤمروم ، هامی جهل ایچره ، جهالت
هر چند جوانلاردا دا قالماز بو وجاهت
گئد گؤلشَنه باخ ! گؤر او طراوت هانی ، قارداش؟
ایندی دلیلر تک اولورام من عصبانی
هر لحظه دوشور یادیما اییام-ی جوانی
چوخدور اوره گیمده ، منیم ، اسرارـ ی نهانی
فاش ائیله مه ره م ، ائیله مه م هرگیز ده شیکایت
عاجیزدی قلم ، وقتـ ی کیتابت هانی ، قارداش
سن ده بئله مغرور-ی جمال اولما ، عزیزیم
لاکین چو من آزورده خیال اولما عزیزیم
سن عاشیق-ی آمال-ی محال اولما ، عزیزیم
دوشمه ز الینه ، یوخدو داهی هیجرینه طاقت
عاشیقلار اوچون صبر-و متانت هانی ، قارداش؟
بو دهرده ، گَل سالما اؤزون درد-و بلایا
فیـکر ائیلَه گیـلَه ن گئتـمه گینه دارـ ی بقـایا
"نمرود"ی ، "سؤلئیمان"ی فلک ووردو فنایا
بیل گورگِ-ی اجل جنگینه یوخ کیمسه ده طاقت
گر چاتسا اجل ، وقت-ی خلاصت هانی ، قارداش؟
بئش گون ، باشارارسان ، هامی مخلوقا وفا قیل
آت جور-و سیتم داشینی ، سن ترک ـ ی جفا قیل
گل دیققت ایله ، بیرجه نظر بر سولفا قیل
گؤر هاردا ، او کسلر کی به صد شور-و وقاحت
سندَن قاباق ائیله ردی رییاست ، هانی ، قارداش؟
سؤز دوشدو اوزون ، ختم ائلیره م ، ائتمه گیلایه
لازیـمدی بـو اشعـاری چـکه م کربُوبَـلایا
چون نوحه گره م ، سن کیمی ، شاهـ ی شوهدایا
گر ائتمه سه محشرده من-ی زارا شفاعت
بو عبدِ-ی گُونَه کارا سعادت هانی ، قارداش؟
------------------------------------------------------------
خسرو
قربانی (غریب)
باهار
شهه ریندن- همدان اوستانی
قالمیشام
حئیران بو چؤلده!
(« سینا » هفته لییینین 113- نجو
ساییسیندا چاپ اولموش )
ضرر وئردی منیم بوسسان بو چؤلده
ننه جان! قالمیشام حئیران بو چؤلده
موکافات چکدیم-و قالدیم بلادا
کی پولسوزلوق اولا درمان بو چؤلده
منیم قارپوزلاریم ائرری اولاندا
دییه ردیم هر گئجه: "جان! جان!" ، بو چؤلده
ائشیتدیم قارپوزون نیرخی سینیبدیر
اولوبدور گؤزلریم آل قان ، بو چؤلده
گله ن مووقئع ، ننه! ، فیل هئیکَلییدیم
بوگون ، باخ ، اولموشام قئیلان بو چؤلده
بو چارداقدان او چارداغا قاچاردیم
ننه جان! اولموشام دووشان بو چؤلده
ننه! چوخ جیرمیشام من ایشله یَه نده
بولیز-و کؤینه گ-و توممان ، بو چؤلده!
ننه! گل دادیما ، چاره سیز اولدوم
کی سانجدی قیچچیمی ایلان بو چؤلده!
اگر دا من بو چؤلده بوسسان اکدیم ...!
کی اولدو بی وفا بوسسان بو چؤلده
گئجه لر یاسسوغوم چؤلده ایته ردی
قویاردیم یئرینه "قازان"! بو چؤلده
لیباسلار هامی اولدو پاره ـ پاره
کی دلدی هاممینی سیچان بو چؤلده
ننه جان! "یئر صاحاب" بیردن گهلَه ندَه
ووراردی کلله مه فینجان بو چؤلده
یاتان چاغی ، گئجه چارداق ایچینده
ائله ردی "مِیغمِیغه" طوفان بو چؤلده
توفنگ-و توپ-و تانگ ـ مانگ یوخ بو یاندا
توته ردیم اَله "جیر سوببان" بو چؤلده
نه دوگو وار ایدی ، نه آش ، نه تُووق
ایچه ردیم هر گئجه ائیران ، بو چؤلده
"دلیران لییان شامپو" بیلیر کی
اولاردی "اَپپایی" "لینچان" ، بو چؤلده
منی از بس ووروبدور یئر صاحابیم
اولوبدور پئیکریم لرزان بو چؤلده
بو بوسساندا ، گنه ائششگ دَمی گرم!
کی اولدو وفالی حئیوان بو چؤلده
اگر من ائششه گه چاییر اَکه یدیم
گئده ردی سورعت-ی پئیکان بو چؤلده
"غریب" ! سن بیر بئله یالان دئمه زدین
نه اولدو اولموشان چاخان بو چؤلده
------------------------------------------------------------
علی صادقی (وورغون)
باهار شهه ری- همدان اوستانی -آزربایجان
(
« سینا » هفته لییینین 117- نجی سایسیندا چاپ اولموش )
علی صادقی ( وُورغون )
به سال 1338 در شهر "بهار" دیده به جهان گشود. گرچه تنگنای مالی و
معیشتی خانواده امکان ادامه تحصیل را از وی سلب نمود و او فقط تا کلاس پنجم
ابتدایی توانست به مدرسه برود اما این امر مانع از آن نشد که استعداد ادبی وی که
با عشق به زبان مادری اش ترکی ، آمیخته بود، با تکیه بر میراث گرانسنگ شعر و ادب
دنیای ترک و بهره گیری از محضر اساتید شعر و ادب ترکی در بهار از جمله استاد
غلامرضا بهاری(باهارلی) و استاد بشیر فضائلی، شکوفا و بالنده گردد. آنچه در پی می
آید چهار نمونه از اشعار "وورغون" با عنوانهای« ایشاللا »،« درد الیندن »
، « اؤلسه م ده » ، « آنا یوردوندا قال وورغون » است که تقدیم خوانندگان عزیز می
گردد :
توش گَلسه م آشیق ریضا`یَه
ائی آقـالار دلـی گؤیـلوم کامیـنی
بیر گون بوُ دونیادان آللام ایشاللا
فلکـین الیـندن ، اَجَـل جامیـنی
آلیب ، ایچیب سَرخوش اوْللام ایشاللا
حضرت ـ ی عزراییـل آلاندا جانـی
وقت یئتیشه ر تَرک ائدَه رَه م دونیانی
توْپراغه سالارام جیسم ـ ی عوریانی
اوْ دونیا قاپیسین چاللام ایشاللا
ملاییکلَـر قـاپی آچـار اوزومَه
جننت باغی ، خوْش گؤرونَه ر گؤزومَه
آنام گَلَه ـر اَلیـن قـوْیار دیزیمَه
قوْللاریم بوْینونا ساللام ایشاللا
بو باشیما گله ن درد ـ ی بلایه
ال گؤتورره م شوکر ائیله ره م خودایه
محشرده توش گَلسَه م آشیق ریضا`یه (1)
الیندن ساز آلیب چاللام ایشاللا
کؤوثَر قیراغیـندا گؤررَه م آقامی (2)
" وُورغون"ام ، موولایا وئررَه م سلامی
موبارک الیـندن آلارام جامی
مست اوْلوب یانیندا قاللام ایشاللا
1) آشیق رضا : "
آشیق رضا باهارلی " از بزرگترین آشیق ها و شاعران مردمی دنیای ترک که به
تقریب 300 - 350 سال پیش از این، در شهر " بهار " ( باهار ) مرکز
شهرستان هنر پرور " بهار " ( باهار ) چشم به جهان گشود و « بئیش بند »ها
و اشعار ترکی اش ورد زبانها است. 2) آقا : حضرت علی ( ع )
درد اَلیندن
ائی آقـالار درد اَلیـندن
غمـلی گؤیلوم دؤنوب قانا
بوُ جسم-و جان-ی بیماریم
دوشـوبدور بوْردا زیـندانا
گون ـ به- گون آرتیری غمیم
فلک سیـندیریبدیر دَمـیم
دوشـوبدور گیـردابا گَمیم (1)
یالواررام شـاه ـ ی مـردانا
مجنون کیمـین دوشـدوم چؤلَه
بولبـول تَکـین گَلدیم دیلَه
اوچـدوم ، قوْندوم گولـدن ـ گولَه
تا یئـتیـشَه م گولوسـتانا
بوُ دونیـادا اوزوم گولـمَه ز
هئیچ کیمسه دردیمی بیلمَه ز
موولایا قـوُل (2) اوْلان اؤلـمَه ز
جانیـم قوُربان اوْ سولـطانا
چوْخ موددتـدیر اینـتیـظارام
قالان عؤموردن بیزارام
" وُورغون " دییَه ر وفادارام
مورتضـا شـیر - ی یزدانا
آنایوردوندا قال " وورغون " !
زامان ایله ، ازل گوندن ،
آرام ساز اولمادی بیرگون
باهاریم دؤندی پائیزه
قیشیم یاز (1) اولمادی بیرگون
جوانلوق چاغی دونیاده
گولوستانیم خزان اولدو
خیالیم بولبول ایچین
وقت-ی پرواز اولمادی بیر گون
یالان دونیاده خوش گون
گؤرمه دیم بیر لحظه عؤمرومده
غمیم دردیم چوخالدی
هر زامان ، آز اولمادی بیرگون
گئچه ن گون حسرتینده
عؤمرومو ووردوم باشا هردم
یازیقلار کی (2) اوگونلر
بیر ده آغاز اولمادی بیرگون
آنا یوردوندا قال "وورغون"
آماندیر ائلدن ال چکمه
اولار کیم ائلدن ال چکدی
سرافراز اولمادی بیرگون
1) یاز : باهار فصلی ( " بهار" شهه رینده
" قره یاز" دَه دئییله ر )
2) یازیقلار کی : حئییف کی
اؤلسه م ده
دؤوران اَلی ظولم ائیله دی سؤندوردو (1) چیراغیم
قان اوْلدو اوره ک ، گئچدی عؤمور سوْلدو یاناغیم (2)
یاغدیردی کده ر یاغیشی ، اسدیردی بلانی
ایسلاندی ائو ، ایبیندی(3) دامیم ، چؤکدو اوْتاغیم
یوْخسوللوق-و بختسیزلیگ ایله دردلره دؤزدوم
قحبه فلک هر ایککیسینی ائتدی قوْناغیم
آللاه نَه دئییم چوْخ یامان ایش باشیما گلدی
هیجران اوْتونو داددی گؤنول یاندی دوداغیم
"وُورغون" دئیَه ر : اؤلسه م ده یابانجی (4) ائله گئدمَه م
یاد (5) ائل یوْلونا بیر ده داها وارماز (6) آیاغیم
1) سؤندورمک/ سؤندورماق : گئچیرتمک 2) یاناق : فارسی ده یانی " گونه "
3) ایبینمک / ایبینماق : خیس اولماق 4) یابانجی : اؤزگه ، یاد (" بهار "
شهه رینده دئیه رلر : " یازی - یابان " کی فارس دیلینده یانی بیرون ،
خارج ) 5) یاد : اؤزگه ، یابانجی ( " بهار " شهه رینده دئیه رلر :
" یادیخدیرماق " کی یانی : اؤزگه له شدیرمک ، بیگانه له شدیرماق ) 6)
وارماق : گئدمک / گئدماق
استاد «غلامرضا بهاری» یه تقدیم
شئعر: علی صادقی ( وُورغون ) ـ باهار شهه ریندن
قیش دولانیب یاز اولوبدور ، نووبهار اییامیدیر
گول آچیب ، سونبول آچیبدیر ، گؤلعوذار اییامیدیر
باغبان باغیندا بولبول باشلاییبدیر چهچهَه
چؤل اولوبدور سبز-و خوررم ، کشت-و کار اییامیدیر
وورما اوخ جئیرانا اووچو ، قییما اونون جانینا
کیم دئییر فصل-ی بهار اولسا شیکار اییامیدیر
ناله چکمه عاشیق-ی بیچاره بو ویرانه ده
گز دولان پروانه تک ، گشت-و گوذار اییامیدیر
سازی کوک ائیله موغغنی ، وور بیات-ی تورکو سن
دف و چنگ-و تار-و تنبور-و سه تار اییامیدیر
سئوگیلیم گَل سن جفا ائتمه من-ی بیچاره یه
سنسیزه م ویرانه لرده ، چاره چار اییامیدیر
ساقییا گزدیر صبوحی ، ائیله بو میسکینی مست
صبریمین کاسه سی داشیبدیر خومار اییامیدیر
ائی "باهاری" ، ائی سؤزون اوستادی ، ای تورکون دیلی
هم سنه ، هم بو دییارا ایفتیخار اییامیدیر
------------------------------------------------------------
یوسف غلامی
سفر
بخش سردرود- شهرستان رزن- استان همدان
( فوق لیسانس جمعیت و توسعه)
قلم! یاز!
(« سینا » هفته لییینین 117- نجی
ساییسیندا چاپ اولموش )
بیر ـ بیر دئییم اوره ک سؤزوم ، قلم ! یاز !
تک سئوگیلیم ! قاراگؤزلوم ! قلم ! یاز !
یاز دارلیقدان ، یالقیزلیقدان ، دار گوندن
قانلی یاشیم(1) قوی من سوزوم (2)، قلم ، یاز !
یالانچیلار ، قان ائیله ییب باغریمی
بوْغار منی بو بوْغوزوم(3) ، قلم ، یاز !
دیلده دئییر : " آداملارین فرقی یوْخ "
دالدا ائلیر : " سیزین ـ بیزیم " قلم ، یاز !
مَثَلدیر بو : " باش سیندیریب ، قوْز وئریر"
قارا ائدیب ، آق گوندوزم ، قلم ، یاز !
اگر کیمین یوْل زوماریم(4) بورلاری
اوُزون یوْلو ، نیجه دؤزوم ، قلم ، یاز !
اؤز دیلیمی اؤزگه ساییر خلقیمه
هانسی دیله دئییم سؤزوم ، قلم ، یاز !
کسمک گوناه ، دئمک عیئیب اوْلوبدور
یوْلوم بودور آنجاق(5) دوزوم(6) ، قلم ، یاز !
قوی دانیشاق آنادیلده(7) ، من دئدیم
گولوب ، دئدی : " وار ، نه لوزوم " قلم ، یاز !
خان آتینین دیشین سایان اوْلار می (8) ؟
هرنه دیسَه ، گَرَه ک دؤزوم ، قلم ، یاز !
گوج یاسادا (9) یازیلمییب ، گوج دئمه!
آنلا (10) بونو ، جانیم ـ گؤزوم ! ، قلم ، یاز !
نَه لَر دئییر ، ائشیت اینان اؤیونمه (11)
آلاولانیر سؤنموش (12) کؤزوم(13) ، قلم ، یاز !
1) قانلی یاش : قانلی گؤز یاشی 2) سوزمک : فارس دیلینده یانی چکیدن 3) بوغوز:
غوصصه دن بوغازدا بوغولموش آغلاما 4) زومار : آدامین ذخیره غذاسی . یول زوماری :
یولون ذخیره غذاسی . 5) آنجاق : یالنیز ، فقط 6) دوز : مستقیم 7) آنا دیلی : هر
میللتین اؤز دیلی 8) می/ مو : تورکی ده سؤال اداتی ، آیا ؛ اولار می؟ یانی « آیا
اولار » 9) یاسا : قانون( آنایاسا : قانون اساسی ) 10) آنلاماق : حالی اولماق 11)
اؤیونمک : فخر ائلهمک 12) سؤنموش : گئچمیش 13) کؤز : قیزارمیش کؤمور ( زوغال )
------------------------------------------------------------
هادی فیروزی
بهار ( باهار ) شهریندن- همدان اوستانی
بلالی زامان
(« سینا » هفته لییینین 117- نجی
ساییسیندا چاپ اولموش )
فلکین چرخینه لعنت ، کی جفاسی چوْخ اولوب
پیس ائدیب یاخچیلاری، دام-ی بلاسی چوْخ اولوب
یاخچیلیقدان داها ایندی بُو زامانلار سؤزو وار
کؤلگه سینده دوْلانیر ناکیشیلر چوْخ موزو وار
گئدی ـ گَللر آزالیب ، یوْخدو صفا ائولرده
یوُرد سالیب بوُردا شیاطین بالاسی، دئولرده
هر کیمین فیکری بوُ دور بؤرک قوْیا یوْلداش باشینا
گون چیخاندان باتانه ، نقشه چَکَه قارداشینا
نَه قییامت تانییوْرلار ، نَه جهننم نَه موعاد
کسب-ی کار-ی اوْلانین گؤر نَه اوْلوب رِیزقی کَساد
بیری دؤرت دفعه گئدیب مککه یَه آمما چوْخو دا
گئجه لر شابدیلعظیمه (1) گئده بیلمه ز یوْخودا
مککه دن تا یئتیشه ر یئددی سَفَر، سوفره سالار
وارلیدیر هامی قوْناقلار ، فوْقَرا دالدا قالار
جور به جور ماشینه باخ پارک ائله ییبدیر ائوینه
یوز تومن وئرسه کیمه ، اللی چَکَه ر تنزیلینه
آدیمیز شیعه دی آمما یوْلوموز ضیدد-ی "علی" (ع )
هر بلا گَلسَه بیزیم باشیمیزا یوْخدو ولی
علی'نین شیعه سی اؤز دینینی ساتماز قیرانا (2)
اوْخوسا هم عمل ائیله ر خودا یازمیش قورآنا
علی'نین شیعه سی میسکینه باخا ، قلبی یانار
حل ائده ر مؤشگولونو قلبینی غمدن قوُتارار (3) ...
1- شابدیلعظیم: شاه عبدالعظیم حسنی (ع) 2- قیران: اَسکی و قدیم پول واحیدی 3-
قوُتارماق : خلاص ائله مک ، نجات وئرمک
------------------------------------------------------------
اوستاد
غلامرضا بهاری (باهارلی)
بهار شهریندن
کیملیییم
سسی
باخ بیر گؤنولده کؤزلریمه ، سن ده یان دیلیم!
باخ بو تیکیک دوداقلاریما ، بیر اوتان دیـلیـم!
اویدون یابانجی لایلالارا ان باهار چاغیم
عؤمروم دؤنوبدو سون باهارا ، دور اویان دیلیم!
داندین اؤزونده کی آتالاردان قالان دیلی
ایندی یابانجیلاردی بیزی دانلایان ، دیلیم!
باخ! اؤلکه لردن ایندی گلیر کیملیییم سَسی
سَسلَه ن او سَسلره سَس وئر ، آمان دیلیم!
چوخدان هارایلاییر سنی ائللر ، قیسیلما قالخ
قیر ایپلرین دوداقلاریمین ، سَسله "جان" دیلیم!
آنلام دیلیندن آل یایی ، قوی اودلو سؤز اوخون
دیلسیز قارانلیغین اوره یین آل نیشان دیلیم!
بیر گون کؤچه ر گئجه ، سؤکوله ر دان ، گونش ساچار
باش قالدیرار چیچک گَنَنه قاردان ، اینان دیلیم!
قیش دا گئده ر ، "باهارلی" یازار شئعرین ائللره
ائل ده سنه چیچک گتیره ر آرماغان ، دیلیم!
آیـدین
اوجانلی" نین مکتـوبونا جاواب
سـن یئتمه دین، سـالدیم یئـره قـالخـانی
سؤیله
یه ن: غلامرضا بهاری (باهارلی) همدان اوستانینین بهار (باهار) شهه ریندن
"آیـدین اوجانلی" نین مکتـوبون آچـدیم
سـپـه له ندی دوشـونجـه مه دویـغـولار
اوخـودوقـجـا اینجه خیـال شئـعـرینـی
گئجـه م خیـالیـندان کؤچدو اویـخولار
×××
مـادلار ائـلی دؤولـت قـوران مـاحـالدا
"آیـدین" منـه قـوناق اولـوب خـیالـدا
گــؤردو منـیـم ائـوجییـیـمی زاوالـدا
سـوردو منیـم کیـملیییمدن سـورغـولار
×××
سـوردو منـدن نـه لـر گلـیب بـاشیـنـا
بـاش قـویوبسان ائـوجیـییـنـین داشـینا
دالـدی گـؤنـلوم آیـدینین گـؤز یـاشینا
دوشـدو خـیـال ایـپـلریـنه بـورغــولار
×××
آیـدین! گئـچـردیـییم گـونلـره ایـنـان!
سـان منـی گئـچه نده "قـاراچـوق چوبان"
اؤلـکه م یـاغمـالاندی٬ گـلمه دی "قـازان"
باشیـمدان داغیـلدی قیـزیـل تـوخـلولار
×××
مـن اویـام کی قالمیش تاریـخده ایزیم
دوشـمانین کـؤکسونده پـولاددیر دیـزیم
"بـاهارلو" ائـلىیه م، قـانلىدیـر سـؤزوم
کؤچـموش بیـزیم یوردوموزدان قورخولار
×××
آی "آیدین"یم خار ائتمیشدیم دوشمانی
سـن یئتمه دین، سـالدیم یئـره قـالخـانی
اولـدو ائـویم کیـملیـییـمین زیـنـدانی
اکـدی خـنجـر اوره ییــمـه قـایـغـیـلار
×××
گئـچدی زامــان٬ ائللـریـمیـز آیـیـلدی
دیللـریـمیز بیـرـ بیـریـنه بــاییـلـدی
بیـرلیـک سـسی اؤلـکه لـره یـایـیلدی
اینـدی گئـدیـر بــاور اولا آرزیــلار
×××
اینـدی تیـکیلمیش دوداغیـم دَپره شیر
ائللـره آرخـایین اولـوب گپـله شیـر
بیـر گـون اولـور شنـلیییمیز دبله شیر
"تپـه گـؤز"لر آرامیـزدان محـو اولار
×××
گـونش اویـور قیش سازاغین بینادان
قـورتولاجاق داغ باشـی فیـرتیـنادان
قـار چیچه یی باش قالدیریب "سینا"دان
گـؤنده ریری سیـزه سـلام ـ سایـقـیلار
×××
"سیـنا" بیـزیم اؤلـکه میزین دیلىدیر
"سیـنا" بـوتون آذربـایجـان ائـلىدیر
"سیـنا" بـوگـون باخچالارین گولودور
"سـینا" دییـور: بیتدی داها بیز ـ اولار
×××
"باهـارلی"یـام، دارغیـنمارام دارلیــغا
اؤیـونـه ره م ائـللـریـمـلـه وارلیـغـا
"آیـدین"ا من سؤز وئریره م یارلیغا
بیر شئییم یوخ٬ هر شئییمدیر دویغولار
آذربایجان
اوغلویام
تـورک
اوغـلویام٬ ازلدن آتام قـانی منده دیر
تـورک ائللرین حیماسه لری، شانی منده دیر
"مـاد"لار دییـارینین اوجـا "الوند"ی یئی بیلیر
بـو بؤلگه نین باهـاری٬ گـولوستانی منده دیر
داغـلار کیـمی دایانمشیام اؤز چنلی یوردوما
کـوراوغلـو`نون دا شش پری قالخانی منده دیر
داغ اولـماسایدی داغـلار آخارمیش دنیز اولا
من او داغـام کی چایلارین عونوانی منده دیر
ساحـیلده ائیلَه شه َن، نـه بیلیر ان باهـار چـاغی
اوردا سـحر یئـلی، دولـو طـوفانی منـده دیر
فیـکر ائتمه کی اونـوتموش اولا قارداشیم منی
قارداشیم اولسا "آذری بای"، "جـان"ی منده دیر
"موللا" دئمیشدی: داعوا بیزیم یورغان اوسته دیر
اینـدی قاچـیبدی بیر پـارا٬ یورغانی منده دیر
آذربایـجان اوغلـویام٬ آدیـم "باهـارلی"دیـر
قـورقـود کیتابی٬ "بابـک"یمیز قانـی منده دیر
هاردادیر
ائلیم؟
خیـال
داغـلارینـدا، قول ـ قانـات آچدیم
اؤزومــو سیمـورغـون میـثـالی گـؤردوم
ایستـه دیم اوغـرایام قـاف زیـروه سیـنـه
قـاف داغیـن، آتـالار خیـالـی گـؤردوم
دئـدیم
نـه لر گئـچـیب قـوجـا وطـنـده
گـؤنـلومـون قـوقـنوسو سئلکیـندی منده
اوچـدوم گئـچه نلرده، قـونـدوم " الوند"ه
"مـاد"لار آت چـاپدیران ماحـالی گؤردوم
گـؤردوم
"عـلی شکر"، "بـاهـار" ائلینده
آت اوســتـه دولانـیـر قیـلیـنج بئـلیـنده
قیـزلار سئیـره چیـخمیش باغـلار یولوندا
بـاغـلاری قیـزلاردان صفـالی گـــؤردوم
"بـاهـار"ین
باغـلاردا آچـان گـوللـرین
"تبـریز"ین، "باکی"نین ، شیرین دیللرین
" آنـکارا"، "ناخجیوان"، "اوغوز" ائللرین
بیـر ـ بیره توخـونموش بیـر قالی گؤردوم
یئللر
اَسیـب، قوپـدو قوزئىدن توزلار
گؤرسه نـدی سـاواشـچی دلی "اوغوز"لار
بئلـده قیـلیـنج، الـده قـانـلی تـوپـوزلار
"روم" دروازه سیـنـده جیـدالـی گؤردوم
رؤیـالاریـم
قاچـدی، تـوتـولدو دیـلیـم
دوردوم کـی سسـله نـه م: هاردادیر ائلیم؟!
باخـدیم قـوجالمـیشام٬ گـلمـیری بئـلیـم
فقـری ده بـوینـومون وبـالـی گـؤردوم
سئـوگی
شـاعیرىیَه م، آدیـم "بـاهـارلــی"
دوشـونجـه داغـلاریـم دومـانلی ـ قـارلی
بیـر عؤمـور یـاشــادیم، اَلـی قـابـارلـی
وارلىنی، یـوخسـولون زوالـی گؤردوم
دانیبسان
آنا دیلین !
مـن
ائـللرین، بـوغـازدا بوغـولمـوش سـوالىیـام
مـن اؤلکـه مین شفـقـده باخـان آی هیـلالىیـام
سن بیـر قـارانلیـغا سیـخیـلیب، دویـغو دویمایـان
مـن، دان زامـانی، آیـدا قوپــان گـون خیالىیـام
بیـر کاسـه آشـدان اؤتـرو، دانیـبسان آنـا دیلیـن
منـدن ده ایسـته مـه، کی گـلیب کـاسـه یالىیـام
سن قوردا قویروغون سیخان ایت، من ده بیر قوزو
یئـتـمه ز سَـسـیم چـوبـانـا، سـورومـدن آرالىیام
مـنـدن اگـر اؤز ائللـریـمـه سَــس یئتیـشمه ییر
اؤز بختـیـمین، اویـوندا جیـریلمیـش قـاوالىیــام
چـوخ دا گووه نـمه شهریـده، قصـرین هـاوالـىدیر
مـن سَـس وئـره رسه م ائللـره، سنـدن هـاوالىیام
نـه اوز وئـریب زمـانه ده، کـی کیمسه سؤیله میر
هـاردا ائـویم، نـه یئـرده ائلـیـم، یـا هـارالىیـام
آدیم "باهارلی"، یوردوم آدین ایسته سه ن، "باهار"
ایـرانـلـی یام، "اوغـوز"لارین ایتـگیـن مـاحـالىیام
باهارلی
شانلی ائلیمدیر
او
دؤوران کی دؤیوشلرله
قیلینچلار بؤلدو دونیانی
ایراندا تورک اوجاغیندان
قـورولـدو "مـاد"ین بونیانی
قیلینچلار
هئی کسیپ بیچدی
زامان سئل تک گلیپ گئچدی
دوشه نلر یوکله نیب کؤچدو
بیراخدی خالقا دونیانی
آشیب
دونیانی سئـللرله
قوشوشدوم شانلی ائللرله
دومانلی٬ داشلی یوللارلا
گلیـب تاپـدیم "همدانی"
سوروشسان
اصلیمی "تورکم"
"باهـارلی" شانلی ائلیمدیر
"باهار"یم جیسمـدیر جانا
"دیلیم" ده جیسمیمین جانی
نژادیم
ییرمی دؤرد طایفا
قوزئـىدن گلمیش ایران´ا
بابام تاریخین ایسته رسه ن
"دولان آختـار "اوغوزخان´ی
"باهارلی"
بیر بولاقدیر کی
دوشـوب آیری دنیزیندن
جوشار تا سولماسین هئچ واقت
"باهار"یـن باغی- بوستانی
هر
اینسانلا وطنداشام
ولئیـکن "تورک"ه قارداشام
هر آغلار گؤزده قان یاشام
گـوواهیمـدیر اوره ک قـانی
استاد
غلامرضا بهاری' نین
«
قوجا باهار » باشلیقلی منظومه سیندن بیر نئچه بند :
قوجا باهار !
"باهار"یم شانلی دییاریم ، "همدان`ین" ببه یی
چیرپینیر سنده هله شانلی عاریفلر اوره یی
اَته یین گوللرینه قیسقانار "الوند" اته یی
اَته یین گوللری عاریفلریمیز مقبریدیر
گولشنین گوللرینین ده شوهدا پرپریدیر
"باهار" یم آی کیشیلر یوردو محببت قوجاغی
سؤنمه ییب سنده هله قورخماز اره نلر چیراغی
دِئ گؤروم هاردا یانارمیش ائلیمین ایلک اوجاغی
گئدیم او اؤلکه ده کی داغلارا تعظیم ائله ییم
بیر قوجاق گول گتیریب شهریمه تقدیم ائله ییم
"باهار"یم کیم او زامانلار اوبا سالدیردی سنی ؟
کیم آدین قویدو زامان عرشینه قالدیردی سنی ؟
کیمیدی سِیککه کیمی اؤلکه ده چالدیردی سنی ؟
کیم سنه قازدی کریز ، بسله دی گول باخچالاری ؟
سولارین آخدی ، بوتون تاریخه یازدی "باهار"ی
باغ-و بوستانیوه داییم آچیب "الوند" قوجاق
باش اه ییب شأنیوه هئیبتله دوروب "آلما قولاق"
باش قویوب باغلاریوین کؤلگه سینه " چوخلی بولاق"
هر سحر ، دان زامانی ، اولدوز اَنه ر چؤللریوه
گون ساچار لعل-ی زومّوررود سَپَه لر گوللریوه
" قوجه باهار " قوجاغیندان پَر آچیب اوچمالییام
یوکسه لیب آیری اوفوقلاردا قاناد آچمالییام
بیر گونش تک زامانین هر یئرینه ساچمالییام
گونش اولسام دا منیم شانلی چیخاریم سن اؤزون
باتار اولسام دا گئنه غملی باتاریم سن اؤزون
تا مؤذذین وئره ر آفاقه صلاتیله صلا
" بهاری " گونبدینه جیلوه وئره ر پرچمِ-ی لا
گون ساچار مقبره سیندن وئریله ر شهره جلا
سانکی بو منظره بیر جیلوه لی جننت باغیدیر
اوز قویین مقبرینه ایندی زییارت چاغیدیر
تا "علی" در گهینین اولدو جوارینده موقیم
اولدو دریا-یی کراماتده بیر دُورر-ی یتیم
وئردی عیرفاندا " شوندی " لقبین : " شئیخِ-ی حکیم "
سؤیله دی حؤوزه ده اصحابه حکیمدیر "بهاری"
چونکو حیکمتله هر اینسانه ندیمدیر "بهاری"
"اصغری"لر گؤیونون اولدوزی پارلاقدی هله
"سئیید ایبراهیم" فرخونده سییر ، ساغدی هله
عورفا اؤلکه سینه چئشمه لی بیر داغدی هله
"سئیید ایسماعیل" اونون خلقه دوشه ن کؤلگه سیدیر
کؤلگه نین اوجی ـ بوجاغی همدان بؤلگه سیدیر
"اصغری" لر اوجاغی : آیتِ-ی حق "سید شکور"
او آچیق بارگهیندن سَپه ر اطرافینه نور
گَل بو درگاهه گتیر دردیوی ، قلبینده حوضور
بیل کی بو مقبره دن درد لره درمان یازیلار
بو اوجاق ایچره ، کَده رلر اوره ییندن قازیلار
" ریضا باهارلی " ، " تئلیم خان " کیمی بیر شاعیر ایمیش
شئعرده سانکی ازلدن ابده ناظیر ایمیش
یئر-ی گؤیدن سؤز آچاندا قلمی فاخیر ایمیش
سینه لرده ییغیلیب غوصصه کیمین قالدی سؤزی
شئعرینین دردلی اوره گلرده هله واردی ایزی
" زکی " نین قوشمالاری ، ظولمیله داییم دؤیونه ر
" زکی باهارلی " ، " ریضا " نین لقبیندن اؤیونه ر
شهریمین کیملییی بو ایککی شاعیردن سؤوونه ر
تورکی لر باخچاسینین شانلی " زکی " بیر گولودیر
" ریضا " گول باخچالارین هم گولو هم بولبولودیر
طالئعیم یازدی ازلدن کؤله ، نامرده منی
درد-و غم لشگرینه ائیله دی سرکرده منی
بیر عوقابم کی سالیب قحبه فلک درده منی
طبعیمین قارتالینا اوچماغا گؤگلر دار اولوب
قارقالاردان چکینه رکن دیدیییم قار ـ قار اولوب
بیری دونیایه گونش تک گلیب آفاقه ساچار
بیری دونیانی اوتوب آجدی گئنه آغزین آچار
بیری آسلان کیمی داردا ، بیری دار گوندا قاچار
دونیانین موشگول آچان ، ایش آشیران مردی ده وار
ایش باشیندا گؤزو ـ دار حککه لی نامردی ده وار
تورک`ه م ، اؤز تؤرکلویومون آدینا قلبیم دؤیونه ر
چنلی " الوند " چاتیب عرشه بو دیلدن اؤیونه ر
" همدان " بؤلگه سی ، تورک عنعنه سیندن سؤوونه ر
" همدان " بؤلگه سینین کولتورو اَن تورک اوجاغی
خلقینین اؤلکه ده هر تورک´ه آچیقدیر قوجاغی .....
------------------------------------------------------------
حاج
عبدالرحیم اسماعیلی کبودر آهنگی "بحری"
استان همدان
نقی
یعقوبی
شاعری که در پی معرفی او هستیم یکی از بزرگان و نامداران و شاعران استان همدان است
که ما اینک با دستمایة ارزشمندی که همانا دیوان سه جلدی اوست روبرو هستیم . مرحوم
حاج عبدالرحیم فرزند عبدالعظیم اسماعیلی کبودر آهنگی از معدود شاعران موفق معاصر
می باشد که هنوز یاد و خاطره اش در دلهای علاقه مندان به ادبیات و کسانی که طوق
شاعری به گردن دارند ثبت است. دیوان او مشحون از عشق و علاقه و محبت به خاندان
عصمت و طهارت می باشد ، گاهی عشق او آنچنان اوج می گیرد که گوئی از غیب مدد می
گیرد و گاهی حالت عادی و معمولی دارد
گهی بر طارم اعلی نشینم
گهی تا پیش پای خود
نبینم
دیوان شعر مرحوم " بحری " از لطایف و اشارات و نکته های فراوانی
برخوردار می باشد و تنها ایرادی که می توان به وی گرفت به کارگیری برخی لغات
نامأنوس در بعضی اشعار جهت تنظیم وزن بیت می باشد ( گویا در آن دوران سرودن این
اشعار معمول بوده است ) البته ایراد دیگر اشعار آن مرحوم به کارگیری گاهاً زیاد
کلمات عربی و فارسی است ، ولی بخش مصائب این دیوان در ابراز ارادت و علاقه به سرور
شهیدان و دیگر شهیدان کربلا بی نظیر می باشد.
مرحوم حاج عبدالرحیم اسماعیلی ، معروف به " بحری " فرزند حاج عظیم نوة
مرحوم آیت الله حاج ملاسیف الله انصاری مدفون در مسجد جامع کبودر آهنگ ، در سال
1295 ه.ش در یک خانوادة مذهبی به دنیا آمد و در سن 13 سالگی با توسل به ائمه
معصومین (س) بالاخص به آقا و مولای خود امام زمان (عج) و باعنایت و لطف او به سلک
شعرا و مداحان آل عصمت و طهارت نائل آمد و در عنفوان جوانی به علت از دست دادن پدر
جوان خود مسئولیت خانواده ای که شامل برادران و خواهران خردسال و مادر بود به عهده
گرفت ، وی اهل تقواو فضیلت بود و در کارها و امور اجتماعی پیش قدم بود و همواره
سعی در حل و فصل مشکلات منطقه داشت و چون علاقة وافری به اهل بیت (ع) به خصوص حضرت
ابی عبدالله الحسین (ع) داشت ایام عاشورا و تاسوعا کارگردان صحنة مصیبت و عزا و
تعزیه در مساجد و محافل بود .
ایشان در تاریخ سوم بهمن ماه (1359) هجری شمسی بر اثر سرطان کبد دارفانی را وداع
گفت و آثاری از خود به جای گذاشت که مهمترین آنها سه جلد دیوان اشعار می باشد ،
جلد اول و دوم این دیوان بار نخست توسط کتابفروشی خوانساری همدانی به زیور طبع
آراسته گردید و در سال 1378 هر سه جلد با هم توسط دفتر نشر نوید اسلام قم به چاپ
رسید ،دیوان اشعار وی بیشتر در مورد مناقب و مدایح اهل بیت و به زبان ترکی سروده
شده است که البته اشعار و قصاید زیبائی نیز به زبان فارسی و عربی دیده می شود که
نشان از ذوق هنری شاعر در سرودن اشعار به سه زبان مختلف دارد .
( گئده نلره سلام اولسون)
حال یک غزل ترکی از آن
مرحوم تقدیم خوانندگان می گردد:
بو نه عاریضدی ، کی خورشید ایله همتادی٬
گؤزه ل
هامی جور حوسن٬ ووجودینده هووئیدادی٬ گؤزه
ل
گؤزلرون اوخشوری آهو-یی خطا گؤزلرینه
دییه بیلمم کی گئنه نرگس-ی شهلادی٬ گؤزه ل
آلماقا جانیمی ، موژگانون آلوب تیر الینه
قانیمی توکماقه ،آماده-یی دعوادی٬ گؤزه ل
نه میثالون ، نه شبیهون ، نه نظیرون
تاپیلور
نه قرینون بو لطافتده موهییادی٬ گؤزه ل
باخا هرکس بویووا ، سروی یادیندان چیخادیر
قامتون اووجی ثرادان به ثریادی٬ گؤزه ل
قاشلارون طاقی ، کمان یاییدی ، یا تازه
هیلال
طعمده لعل-ی لبون ، شهد-ی موصففادی٬ گؤزه
ل
عاشق-ی خسته دی " بحری " اونا
بیر ائیله نیگاه
عئشق گولزارینه بیر بولبول-ی شئیدادی٬
گؤزه ل
------------------------------------------------------------
بشیر فضائلی
شهر
بهار- استان همدان
شاعر خوش قریحه
"بشیر فضائلی" ، متخلص به "واله" به سال 1331 شمسی در شهر ادب
پرور بهار(باهار) و در دامان خانواده ای اهل ذوق و ادب و علم و هنر، چشم به جهان
گشود.
پدر بزرگ وی، مرحوم آقا غلامحسین فضائلی، از شعر و ادب ترکی و زهد و عرفان بهره ای
وافر داشت و عشق او به سالار شهیدان امام حسین (ع) و مراثی و نوحه های دل انگیز
وی، زبانزد عام و خاص است. والد وی، میرزا مالک فضائلی، این فضائل و خصائل را از
چنان پدری به ارث برده و برای شاعر ما، به ودیعت نهاده و اینهمه با روح حساس و طبع
نازک "واله" عجین گشته و ذهن و زبان او را مستعد سخن پردازی کرد. اگر
شرح شورانگیز عشق "شهریارِ" ملک سخن و آفریننده منظومه جاویدان ترکی
"حیدربابایه سلام" ، کیمیاگر جان وی گشت ، بازی روزگار شعبده ای
دیگرگونه فراروی "واله" نهاد و حوادث و آلام روزگار، روح او را در خلسه
ای ژرف فرو برد و بیش از همه، ابتلای مادر مهربانش به بیماری مزمن آسم ـ که در
دوازده سالگی شاعر رخ نمود ـ و حوادث ناگفتنی دیگر و بالاخره ، مرگ مادر ـ در سن
34 سالگی شاعر ـ بر روح و روان او تاثیری جانگزا نهاد و این همه طبع وی را لطیف تر
و زبانش را تاثیر گذارتر کرد.
عشق او به زبان فخیم شیرین اما مظلوم ایل مردمش "ترکی" ، عشقی دیرینه و
ذاتی و حدیثی دیگر است. او معتقد است عنصر اساسی هویت هر قوم و ملت
"زبان" اوست وچنانچه یک ملت در برابر ملتی دیگر دست از زبانش بردارد،
بیگمان هویت و شخصیت خود را از دست می دهد و تاریخ به روشنی نشان می دهد که مردم
بی هویت به آسانی مغلوب می گردند. ترکها در طول تاریخ بخاطر استعداد و توانایی
خدادادی خود در همه زبانهای غیر ملی خود نیز با استادی تمام به هنر نمایی و شاعری
پرداخته اند ، "واله" نیز این توانایی را با سرودن اشعار بسیاری به زبان
فارسی نشان داده است. او اکنون در کسوت تدریس و تعلیم در مدارس به خدمت به مردمان
خوب این سرزمین مشغول است. اشعار ترکی "واله" ، شمیم دلنشین اشعار
"صراف تبریزی" را داراست. اینک دو نمونه از اشعار وی را تقدیم خوانندگان
عزیز می نماییم:
"باهار" شهه ری
بو شهر-ی "باهار"ین نئجه گؤیچه
گ چؤلو واردیر
چؤللرده ، عجب گؤرمه یه چیچک ، گولو
واردیر
داملار دالی خوش منظره لی ، دشت-و دمندیر
"بئیگ بند" باشی ، خوش خاطیره
لی ، "دیک یول"و واردیر
"باغلار یولو" باقیدیر هُلَه ،
گل ـ گئدی واردیر
رؤونقله قالوب ، گل ـ گئده ، چوخ سئوگیلی
واردیر
اییام اَلی گر چاتسا ، پوزه ر گولشن ـ ی
مئهری
ضَرضَر یئلی وار ، ابرـ ی عضب وار ، دولو
واردیر
یا رب ! بو گؤزه ل چؤلدن ایراق ائیله
جفانی
آخیر بو چؤلون هم گولو ، هم سونبولو
واردیر
گولچؤهره ، گؤزه ل یاریمی ، یا رب ، منه
چاتدیر
چون مئهرـ ی محببتده منیمله یولو واردیر
گر خلقیدن ایراقدا گزه ر
"واله"-یی میسکین
خلوتده اؤزویله ن گئجه لر غولغولو واردیر
کوفر-ی زولفون
کَسًسُه هر کیمسه چؤره گ ، ریشه سینی
"تاری" کسه ر
تیغ ـ ی حق ، گئج کسه ر آمما ، کسه چوخ
کاری کسه ر
کوفر ـ ی زولفون ، اَله شمشیر آلا ، حد
جاری ائده
بس کی وار عدلی ، کسه هر نمه نی ، یاری
کسه ر
بئلیوه باغلاما زوننار ، مسیحا گؤزه لیم
اینجه دیر بس کی بئلین ، حلقه-یی زونناری
کسه ر
حلقه-ی داری اؤپه ر ، مردم ، مردانی بلا
بلی ، حق اهلی ، حقیقتده نخ ـ ی داری کسه
ر
گول فقط باخمالیدیر ، دست ـ ی طمع طاقتی
یوخ
تیغی وار ، حؤرمتی وار ، دست -ی طمعکاری
کسه ر
------------------------------------------------------------
حبیب اله
قدرتی گلزار
شهرستان
رزن- استان همدان
شهرستان رزن (واقع در
استان همدان ) علاوه بر اینکه جزو عالم خیزترین و دانشمند پرورترین مناطق کشورمان
است ادبا و شعرای بسیاری را از قدیم الایام تاکنون در دامان خود پروریده است .
شعرائی که با تکیه بر فرهنگ و زبان هنرآفرین ترکی ترجمان عواطف و آرزوهای مردم آن
سامان بشمار می روند و اینک جوانانی فهیم در آن دیار گام در این وادی نهاده و
سودای آن دارند که زبان و فرهنگ ترکی شان را از غربت و انزوا نجات بخشد .
از جمله این جوانان آقای حبیب اله قدرتی گلزار متولد شهر کوچک "بابانظر"
ازتوابع شهرستان رزن است که با وجود کمی سال اشعار فراوانی به زبان ترکی سروده و
به جمع آوری و تدوین ادبیات شفاهی ترکی منطقه رزن نیز اهتمام دارد .با این امید که
شاهد چاپ آثار و کتب تحقیقی وی باشیم چند نمونه از اشعار او را تقدیم خوانندگان
عزیز می نمائیم .
تورک ائللری یاشاسین
هئچ قورخمانام اؤلومدن
آیریلمانام ائلیمدن
دوشمه ز بو سؤز دیلیمدن
تورک ائللری یاشاسین
قیریلسا بو, بیله گیم
بیل دییه جک اوره گیم
بو ان بؤیوک دیله گیم
تورک ائللری یاشاسین
تورک ائلری گؤزومدور
سانکی منیم اؤزومدور
هر حالدا بو سؤزومدور
تورک ائللری یاشاسین
**************
آراز چایی کیمین واللاه
آخار گئده ر گؤزوم یاشی
دوشه نده یادا یاندیریر
گؤزه ل یاریم قلم قاشی
قارا تئللر آغا دونموش
دگیرماندان چیخان اون تک
جوانکن گؤر قوجا بختیم
سوروشما ایللری٬ یاشی
اؤله نده سئوگیلیم آدین
یازین قبریم داشی اوسته
دئییره م قورخورام آمما
یاریم آدی یارا , داشی
------------------------------------------------------------
علی اصغر
طاهری
شهر
همدان- آزربایجان
علی اصغر طاهری در سال
1322 شمسی در شهر همدان متولد شد. نخستین نغمه هایی که جان و روحش را می نواخت ـ
بقول خودش ـ "آنا لای ـ لایلاری" (لالایی ها) بود که مادرش به زبان ترکی
در گوش او زمزمه می نمود. این نقطه شروع و عشق بی پایان وی بود به به هنر و ادب و
موسیقی ارجمند ترکی .
"آیدین" به هنگام تحصیل در دبیرستان شریعتی (فعلی) همدان ، انجمن نمایش
و موسیقی را که دچار رکود شده بود، با اجرای نمایشهایی که در لابه لای آنها آهنگها
و ترانه های ترکی خوانده می شد، رونق دوباره بخشید.
وی تاکنون برای چندین ترانه ترکی آهنگسازی کرده است و چندین ترانه ترکی را در صدا
و سیما مرکز همدان اجرا نموده است ( از جمله ترانه "نارگیله" که اخیرا
در چندید مرحله بصورت زنده از سیمای مرکز همدان پخش گردید و با استقبال فراوانی
مواجه شد) . وی هم اکنون عضو "انجمن ادبی بوعلی سینا"ی همدان است.
در زیر شعری از اشعار وی را با هم می خوانیم .
اوجا تانری´دان بو حؤرمتلی شاعیریمیز ایچین، تورک میللتینه قوللوق ائتمه سینده
باشارلار و اوغورلار دیله ییرگ :
قـارا بـاغ
قاراباغ!
اوجا داغلارین هئیبتله
گؤکلر یوکسَه یینده دیر باشین اه ییلمه
میش
گونشی نیظاره ائدیرسه ن
اگر بیر قارا گئجه سنین گؤزه ل اته یینده
وحشی دونقوزلار هوجوموندا چیچکلرین
باسیلـدی
ازیـلـدی
او وحشیلر بیلمه دیلر کی
آیری "ایلک باهار" یولدادیر
و گؤزه ل گوللرین کؤکو
توپراق دیبینده دیر
اونلار یئنیدن چیخاجاقلار
و گونش یوزونه
گوله جَه کلر!
دانیش!
نَه دن اوزولورسَه ن ؟
نییَه قیزاریرسان ؟ جانیم دانیش !
اوره ک سسیله دانیش !
آنا دیلیله دانیش !
یوکسه ک سسله دانیش !
تورک سسله دانیش !
کیمدن اوُتانیرسان ؟
اؤزونه دوشون !
اؤزونه دایان !
قارداشیم اویخودان اویان !
سن آغیر بیر داغسان
سن دالغالی بیر دنیزسه ن
سن ایشیق بیر گونَشسه ن
سن گئنیش بیر گؤگسه ن
سنین سسین اَسکیدن بوتون دونیا قولاغیندا
دولموش
و اونو ، تاریخ هئچ زامان اونوتماز
دانیش جانیم دانیش
دانیش ، تورک سسله دانیش
------------------------------------------------------------
رضا کریمی
قروه درجزین شهرستان رزن- استان همدان آزربایجان
رضا کریمی شهریورماه سال 1347 در روستای دَهلَه (دِهلَق امروزی) بخش قروه درجزین
شهرستان رزن به دنیا آمد، او تحصیلات دورة راهنمایی را در آموزشگاه دکتر شریعتی
قروه گذراند، و تحصیلات دورة دبیرستان را در دبیرستان شهید بهشتی قروه درجزین آغاز
نمود اما او با شرکت در امتحانات ورودی وارد دانشسرای مقدماتی سردرود (دمق) شد.
بعد از طی دوره هایی آموزگار روستاهای رزن شد. وی هم اکنون دبیر دبیرستانهای منطقه
قروه درجزین است.
از رضا کریمی اشعار زیادی در نشریات به چاپ رسیده است. کتاب "داغ
داغولماز" ، منظومه بلند ترکی است که شاعر ما در یکصد و ده بند سروده است.
این کتاب توسط نشر قو (تهران) در سال 1382 به چاپ رسید و با استقبال مردم ترک
استان روبرو شد. امید است سایر هنرمندان و شاعران ترک استانمان نیز آثار ترکی خود
را منتشر و در معرض دید مخاطبان قرار دهند تا فرهنگ و زبان ترکی مظلوم ما جان
دوباره گرفته و در جایگاه شایسته و بایسته خویش قرار گیرد .
آنچه در پی می آید تلخیصی است از مقدمه آقای دکتر عبدالله نصرتی ، استاد ادبیات
دانشگاه بر کتاب "داغ داغولماز" و پس از آن چند بند نخست از منظومه
"داغ داغولماز" ، تقدیم خوانندگان عزیز می شود:
"... اشعار او (آقای رضا کریمی) لبریز از هیجانات عاطفی و احساسات انسانی و
صمیمیت مردمی است و از این رو است که می تواند ارتباط صمیمی خود را با خواننده
برقرار نماید و دل مخاطب خود را برباید و با رشته محبت آنان را تا جایی که دلخواه
او باشد بکشاند. در اشعار او گاهی دغدغه ها و اضطرابهای فردی و اجتماعی و انسانی و
هیجانات شخصی در سروده ها مطرح است خاطرات گذشته، دلگیریهای روزمره، دغدغه های
بومی و منطقه ای و فردی و اجتماعی منعکس شده است و گاهی فراتر از اینها گرفتاریها
و دغدغه های انسانی مطرح است و البته در این گونه موارد سخن اوج بیشتری می یابد.
در اشعار او گاهی ستایش عشق که بهترین یادگار انسانی در زیر گنبد دوار است و نیز
ستیز با ظلم و بیداد و موارد دیگر مانند اشعاری چون:
بیلمیره م هانسو باخوشدا اوتو پروانه گؤره
ر
یاندورار قول قناتین شؤعله نی مردانه گؤره
ر
قویماساخ اوتدا یانا٬ بیزلری دیوانه گؤره
ر
او یانوخ دیلدن اگر چیخسا اونون اوتلو
سؤزو
اوت سالار دونیایا قویماز قورویا ایکی
گؤزو
اما آنچه که در همه این موارد خواننده را تحت تاثیر قرار می دهد و با خود می
کشاند، صداقت و صمیمت سخنور است که هیجانات درونی خود را که همچون چشمه ای زلال و
گواراست در این سرروده ها جاری می کند.
در این مجموعه می توان تاثیر شاهکار معروف استاد محمد حسین شهریار "حیدر
بابایه سلام" را گاهی پنهان و گاهی آشکار شاهد بود و این تاثیر خلاف انتظار
نیست. زیرا گستره شعر شهریار سبب شده تا مخاطبان بی شماری را به خود جلب کند و تحت
تاثیر قرار دهد. این تاثیر پذیری نه تنها از ارزش واقعی و اصالت این مجموعه نمی
کاهد بلکه بر اعتبار و تاثیر آن می افزاید، مانند:
بیلمیره م هانسو زباندا دایانوب سؤز
دانوشام
اوت توتوب شؤعله چکه م هانسو اوجاقدا
یانوشام
هَلَه دَه یانقون اوره گلر گؤزونه من
تانوشام
آی گؤره م یانقون اوره گلر اوره گیز شاد
اولسون
شاد اولاندا اوره گیز بیر ده ریضا یاد
اولسون
نظیر: سلام اولسون شوکتوزه ائلیزه
منیم ده بیر آدیم گلسین دیلیزه
نکته چشمگیر دیگر این سروده ها، رنگ غلیظ بومی و منطقه ای است که از ویژگی معتبر
شعر امروزی است. در سروده هایی مانند :
نه اولار داغ دانوشا حقق-و حقیقت بیلینه
وورمویا کؤهنه یالان هر کیم حقیقت دیلینه
آروداخ بیز بو توزو، بلکه حقیقت سیلینه
ایسته ره م داغ جوشا آللاه هامو یاندان دانوشا
درگزین´دن، همدان´دان، قاراقان´دان دانوشا
***********************
من-و داغ-و گئجه نی درد گیریفتار اِئله دی
اوچوموزو یوخودان قووزادو بیدار ائله دی
دیل ده سیندیردی سوکوتو گؤزو آغلار ائله دی
دئدی تکلیگلری مَن، سیزلَره درمان ائله ره م
سن-و داغ-و گئجه نی آغرویا مئهمان ائله ره م
اوره گیم تنگه گلیب گزمه گه باغ آختارورام
خیال آتون قووورام آقشاما دیلدن، سالورام
گئجه لر پنجره دَن اولدوزو گؤیده سایورام
بو گئجه قیسمتیمیز زئندئگیدن سؤز، سالاجاق
سحر ائعلام ائلییه، کیم اؤله جک کیم قالاجاق
ایسته ره م من بو داغون قیصصه سین آغاز ائلییه م
بیر قانات داغدان آلام دیللره پرواز ائلییه م
قان اوره گلر سؤزونی سن سُؤوَه ن آواز ائلییه م
داغدان ایککی گؤز آلام، داغ کیمین ایران´ه باخام
اوجا یئرده، دایانام مهدِ-ی دلیرانه باخام
اوول هِئچ زاد یوخودو، بیر کلمه سؤز وارودو
بیر کلام سؤزده خدایدو وارا وارلوق دارودو
یوخ ائشیدمه زدی ائشیدمگده قولاغدان خوارودو
او سؤز ایسته ردی موخاطب تاپا، واردان دانوشا
وار-و یوخدان، یارادا، دیل ویره یاردان دانوشا
چشمه قئینه ر یارولان یئردن آخار سؤز چالوشار
سووارا باغلارو اؤز قلبی سوسوزدان آلوشار
داغ دا تک قالسا، بو دار دونیادا، بیر گون یورولار
اوره گینده ییغیلان سؤزلر الینده اویولار
داغ چکه ن تکلیگی داشلار چکه بیلمه ز یارولار
داغ دیییر بولبول-ی عئشقیم گولو بیر گون گؤره جک
داخی او تک قالا بیلمه ز٬ قفسی سیندیره جک
عئشق الینده آخورو باقلو قفسلر سینه جک
زئندگانلوقدا گره گ بیر زادا بیز عاشیق اولاخ
کاروان اولمویا بیردن گیده، بیز یئرده قالاخ ...
------------------------------------------------------------
حمید رضا شریفی
از
شهر بهار = استان همدان
بو
شئعری بؤیوک تورک ائلی "باهارلو" ائلینه ایتحاف ائلیرم :
ح. شریفی ( باهارلی)
گئری
دؤنمه! گئتمک گرک
یوللار
بوتون دومان اولسا
داغ- دره لـر بـوران اولسـا
گول- چیچکلر تیـکان اولسا
گئری دؤنمه! گئتمک گره ک
بولبول
کؤچسه، سولسا چیچک
دونیــا اولســا یــالان٬ کــلـک
قــان آغـلاتـسـا سنـی فــلـک
گئری دؤنمه! گئتمک گره ک
آدیـن-
سانـین گـیزلتـسه لـر
ائـلیـن- اوبـان داغـیـتسـالار
"تورک"لویون اینکار ائتسه لر
گئری دؤنمه! گئتمک گره ک
یول
کسسه لر، یول آچ٬ قورخما!
دیل کسسه لر، دیل آچ٬ قورخما!
آغلاتـسـالار، سئـل آچ٬ قورخما!
گئری دؤنمه! گئتمک گره ک
یـالانچینی
یـالان تـوتـار
قان تؤکه نی ده قان توتار
ظالـیم عؤمرو سونا یئـته ر
گئری دؤنمه! گئتمک گره ک
"تورک"سه
ن، "باهارلو" اوغلوسان
"علـی شـکر بـیگ" اوغـلوســـان
تـورک ائــللریـنه باغـلیـسیــن
گئری دؤنمه! گئتمک گره ک
------------------------------------------------------------
« آشیق ریضا باهارلی »
تدوین: جواد نوری (باهار شهه ریندن)
(« سینا » هفته لییینین 115- نجی
ساییسیندا چاپ اولموش )
گذشته و تاریخ هر ملتی، سند هویت و
هستی و اصالت آن ملت است و دوام حیات سیاسی و اجتماعی و فرهنگی هر ملتی نیز در
سایه شناخت و پاسداشت همان گذشته و تاریخ میسر خواهد بود. بعبارت دیگر، پشتوانه
های تاریخی و فرهنگی هر قومی اصلی ترین محرک برای پویایی، نشاط و حیات و حرکت در
مسیر آینده آن ملت است و ترسیم کننده افق و هدفی که در پیش روی دارد و به هر
اندازه که این تاریخ مغشوش و بیمار و جعلی باشد به همان اندازه باعث پیدایش بحران
های هویتی و اجتماعی برای آن ملت خواهد بود و آن اجتماع را به سمت بی هویتی و بی
تفاوتی و پوچی و بیهودگی رهنمون خواهد شد.
شناخت نقاط ضعف و قوت فرهنگی و
اجتماعی، گرایش ها و حساسیت ها و فراز و نشیب ها و ایام اقتدار و افول این حیات
اجتماعی و ریشه یابی علل و دلایل آنها برای تقویت فرهنگ و ارتقای سطح آن بسیار مهم
و حیاتی می نماید. این معنی در مورد ملت ترک ایران و به طبع مردم شهرستان بهار نیز
صادق است. گردآوری و تدوین مجموعه ای کامل از تاریخ و فرهنگ، نحوه ظهور و گسترش و
تکامل و ترقی حیات اجتماعی مردم ترک شهرستان بهار و بازشناسی زوایای گم گشته و
ناپیدای فرهنگی و اجتماعی ... آن، آرزوی هر فرد آگاه و دلسوز به فرهنگ و تاریخ و
هنر این شهرستان است. دسترسی به این مهم جز با کاوش پیگیر و مستمر در زوایای پیدا
و پنهان گذشته، امکان پذیر نیست. در زمینه فرهنگ بهار که بطور کامل دربرگیرنده زبان،
ادبیات، تاریخ، آثار ادبیات شفاهی، فلسفه، عرفان، سیاست باشد، بیش از هر چیز
تدوین، تالیف و انتشار و بررسی انتقادی مدارک و اسناد مربوطه، ضروری و لازم است تا
محققان بتوانند لااقل از این منظر با اطمینان خاطر در طریق جمع آوری و تالیف و
تدوین فرهنگ جامع بهار و تتبع در آن گامهای اساسی بردارند.
اگر چه به سبب عدم اهتمام خود ما،
تحقیق و فحص وافی در تاریخ و فرهنگ و هنر و ادب و ... مردم ترک شهرستان بهار صورت
نگرفته، اما بی گمان با عزم جمعی نخبگان شهرستان بهار و تاسیس بنیادی که متکفل این
امور باشد، می توان به مقصود رسید و در این راه البته نباید از موانع و اظهارات و
افاضات! مغرضانه افراد و ناصر خودباخته و خودفروش، واهمه ای به خود راه داد ؛
افراد بی هویتی از خود ما که به گمان باطل خود عرصه علم و تحقیق را در استان و
شهرستان مان خالی تصور نموده و به نشخوار اباطیل کسروی خائن در مورد مردم مناطق
ترک نشین استان همدان و از جمله شهرستان بهار پرداخته اند؛ در حالیکه خود نیز می
دانند ادعای اینکه مردم ترک آزربایجان از جمله ترکان استان همدان، ترک نبوده (!!؟)
و بعدا ترک شده اند (!؟) همان سخنان کسروی خودفروش و مرتد است که برای نیل به اهداف
سیاسی و نابود کردن هویت ترکان ایران بیان می شد. مردم ما بی شک جسارت غیرقابل
بخشش اینگونه افراد را در آینده نزدیک پاسخی درخور خواهند داد. آری! مردم این
منطقه ترک بوده ، ترک هستند و ترک باقی خواهند ماند. از اساسی ترین و مهمترین
مظاهر تجلی ذوق و هنر هر بهاری، شعر ترکی است که به زبان مادری مردم منطقه بوده و
خود قالبی ایده آل برای بیان انواع تفکرات و تخیلات شاعرانه محسوب می گردد.
معمولاً زبان نثر وسیله ای برای بیان
مفاهیم و معانی ظاهری و سطحی مطرح است و زبان شعر دقیقاً نقطه مقابل آن یعنی آشکار
گویی و بیان عریان حقایق و جلوه گاه شوریدگی و طغیانهای روحی و روانی و عرصه تبلور
و تجلی وجدان ناخودآگاه اجتماعی و فردی و جایگاه بروز احساسات پاک و عواطف بی
آلایش مردمی محسوب می گردد، اما این خصیصه در شعر ترکی و ادبیات عامیانه و شفاهی
منطقه با امتزاجی شگفت انگیز و خارق العاده با کارکردی دیگر گونه و هماهنگ و مثبت
ظاهر گشته و به ظرفیت و شیوایی بیان افزوده و قالبی ست ایده آل و آرمانی برای
شاعران و هنرمندانی که در برهه ای به شاعری می پردازند که ادبیات شفاهی رواج دارد.
تاریخ این شهرستان آکنده از شاعرانی
است که با زبان مردم خود به آفرینش هنری در بالاترین سطوح هنر و ادب عظیم و متعالی
ترکی دست یازیده اند ، که اگر چه بدلایلی که ذکر شد، هیچگاه در فضای
"رسمی" فرهنگ مطرح نگشته اند، لکن اکنون زمینه برای شناساندن این
ستارگان شعر و ادب مهیا شده و بسیاری از فرهیختگان و پژوهشگرانمان در قالب هئیت
های علمی و پژوهشی به کاوش و کندو کاو در این زمینه می پردازند تا آفتاب وجود
هنرمندان و مفاخر فرهنگی این شهرستان بیش از این در محاق تنگ نظری و موضع گیری غرض
ورزانه تاریخ سازانِ حقیقت سوز نماند و آشکار شود. از جمله بزرگان شعر و ادب تُرک
برخاسته از شهرستان بهار و چه بسا شاخص ترین و نام آورترین ایشان، شاعر بلند مرتبه
و عارف دلسوخته ، "آشیق رضا باهارلی" می باشد.
بدون تردید، مرحوم مولانا رضا باهارلی از مفاخر فرهنگی و از درخشان ترین چهره های
ادبی ترکان استان همدان، بلکه از ستارگان بی بدیل دنیای شعر تُرک و در اداد و ردیف
بزرگان و آشیقهای بزرگی چون "آشیق عَلَسگر" ، "خسته قاسیم" ،
"آشیق قربانی" ، "آشیق قَشَم" ، "آشیق جوان" و ...
است ؛ ستاره ای که متاسفانه در سایة ! بی مهری به زیان و ادبیات بی همانند ترکی
ناشناخته مانده است.
چهرة درخشانی که اشعار بر جای مانده از وی تا به اکنون که تقریباً سیصد سال از
زمان وی می گذرد ، چنان در دل مردمان این خطه ریشه دوانیده و چنان عمق و عقبه ای
به وجود آورده که از پیر و جوان، زن و مرد و عارف و عامی کما بیش از اشعار او را
در سینه دارند. اگر چه در حال حاضر از سال دقیق تولد، وفات، خانواده و ... مولانا
رضا باهارلی، سند مکتوبی در دست نیست و نحوه زندگی و معاش و ممات وی در پرده ابهام
مانده، لکن می توان چهرة اسطوره مانند او را در میان آثار حکمت مثالش رویت کرد که
در سخن پنهان، مانندِ بو در برگ و گل است و آنکه طالب دیدار اوست، بایست وی را در
میان اشعارش ببیند. اشعاری که از سیصد سال پیش حتی مرزهای منطقه را درنوردیده و
مناطقی وسیع از تبریز و اردبیل و ارومیه و زنجان و ترکیه و آزربایجان و قفقاز و
گرجستان را در زیر سیطره و نفوذ خود دارد و هنوز آن ترنّمات های دلنشین و عارفانه
وی، از گلوی آشیق های این مناطق شنیده می شود.
داستانهای متعددی در مورد "آشیق رضا باهارلی" در میان مردم رایج است که
از آن جمله است داستانی که روایت شفاهی آن در میان مردم در حد تواتر است و نسل به
نسل و سینه به سینه به از گذشتگانمان به مردمان امروز رسیده و آن داستان رخ دادن
مکاشفه ای عرفانی برای "آشیق رضا" است که در آن مکاشفه به جهت سادگی و
بی پیرایگی و صافی ضمیر و طهارت باطن، مولای متقیان علی (ع) بروی ظاهر گشته و جامی
از دستان مبارکش بر وی می نوشاند و پس از آن است که پرده های غفلت از دیده گانش به
کنار رفته و نهان هر چیز را به عیان می بیند و سرآغاز شاعری وی نیز به همین مکاشفه
عرفانی بر می گردد که خود در جای جای اشعارش این وقایع را خاطر نشان می کند و به
همین لحاظ جانمایه اکثر شعرهایش، مضامینی از قبیل پند و اندرز و بی وفایی دنیا و
مرگ و حساب و کتاب و کلیات مسائل ادبیات تعلیمی است و به جرأت می توان گفت کمتر
شاعری چون وی با این گستردگی به این نوع مضامین پرداخته است.
شعرهای "آشیق رضا" بی
پیرایه، زلال. جاری گشته از سرچشمه حقیقت و خالصانه است و به روشنی حکایت از آن
دارد که دل و جان شاعر به نور ایمان روشن گشته و قدم در وادی حقیقت نهاده و به
مقام استغنا از دنیا و جیفه آن و تقوا و وارستگی نفس نائل گشته است و از قیل و قال
علم و مدرسه و علوم ظاهری که چیزی جز حجاب جان سالک نیست، برکنار است که
"العلم نورٌ یقذفه الله فی قلب من یشاء" و از این روست که در به تصویر
کشیدن خلقت آسمانها و زمین و بیان فلسفه آفرینش و مراتب وجود و ظهور و تجلی حقیقت
در کالبد 14 معصوم و شرح عرفانی قوس نزول و صعود و ... قدرتی شگفت آور دارد.
نکته دیگری که با بررسی دیوانهای شعر
آشیق های و شاعران مناطق دیگر آزربایجان به دست می آید آنست که ، بسیاری از شاعران
و آشیقها از مضامین بلند و عرقانی "آشیق رضا" تاثیر پذیرفته اند و به جز
چهره هایی نظیر "تئلیم خان" و "خسته قاسیم" ، بسیاری از چهره
های دیگر که متاخرتر از آشیق رضا باهارلی می زیسته اند، چه در حوزه زبان و ساختار
ظاهری شعر و چه از جهت مضامین شعری از خوان گستردة هنر "رضا باهارلی"
بهره ها برده اند و البته این مسائل در « مجموعه شعر آشیق رضا باهارلی » که به همت
تعدادی از محققین بهاری در حال تدوین و گردآوری است، مورد بحث و بررسی قرار گرفته
است. پایان این مقاله را به فراخوانی عمومی متصل می کنیم و آن اینکه:
با عنایت به اینکه بسیاری از آثار این
شاعر و هنرمند بلند مرتبه بهاری در سده های گذشته به توسط آشیق ها و نوازندگان
منطقه به شهرستان های دور و مجاور انتقال یافته و با گذشت زمان تنها اندک از آن
همه آثار درخشان به ما رسیده به اطلاع عموم هنرمندان و نخبگان فرهنگی و هنری و
آشیق ها و شعرای ارجمند می رساند چنانچه آثار و اشعاری از آشیق رضا باهارلی را در
اختیار دارند و یا از وجود آن در نزد افراد دیگر مطلع هستند، مراتب را جهت هر چه
کاملتر شدن دیوان اشعار آشیق رضا ، به اطلاع ما برسانند.
ذیلا سه نمونه از اشعار آشیق رضا باهارلی را تقدیم خوانندگان عزیز می نماییم:
یاغیدیر
فلک
ائی آقـالار ! هیچ کس من´ه م دیمه سین
شاهلارین تختینی داغیدیر فَلَک
من فقیره دادرسلیگ ایتمه دی
یان دوشوب مینملَه ن٬ یاغیدیر فلک
بو یوخسوللوق مَنه یامان آد اولدی
دوست ایشیدیب دوشمنلریم شاد اولدی
قوهوم ـ قارداش ، ائل منیمله ن یاد اولدی
ایندی حیمایَتین چاغیدیر فلک
منزیلیم اولوب کونج-ی ویرانه
طعنه لر باغریمی دؤندَه ریب قانه
بارماقلارا بئله اولدوم نیشانه
ییدوغوم هلاهل ، آغیدیر ، فلک
گؤزه ل ایلهام آلار حُوسن-ی اَزَلدن
عاشیقلار مجنونه دؤنه ر گؤزه لدن
َایچه ر لر بیر به بیر جام-ی اَجلدن
اَلینده مِئی ، هله ساقیدیر فلک
« ریضا » دییَه ر : نئچه دؤوران گئچیرتدیم
هر دوشه ن کَروانی یورددان کؤچورتدوم
عاشیقلارا غم باده سین ایچیرتدیم
جامیمده مئی ، هَله باقیدیر فلک
تاری درگاهی
ائی آقالار ! دونیا ایجاد اولاندا
" آدم صفی آللاه " ، قوشا یازیلدی
قودرت قلمینی قاشا قویاندا
هر کیمین قیسمتی قاشا یازیلدی
بیری سولطان اولوب ، بیری سرکرده
بیری بازرگاندیر ، سئیر-و سفرده
بیری عؤمور بویو ، چولقاشار درده
بیریسی خان ، بیری پاشا یازیلدی
داغلار دامانیندا یورد سالار ائللر
قاینایار بولاقلار ، بولانار سئللر
اؤردَه یه گؤل یازیب ، جئیرانا چؤللر
آسلانین مسکنی مئشه یازیلدی
مؤشگولده قالاندا چاغیر آللاه´ی
آچیقدیر همیشه تاری درگاهی
قورآن`ین زینتی ، او بسم اللهی
آیه لر گله نده باشا یازیلدی
« ریضا » دییَه ر بیر گون کَسیله ر روزوم
اَجلیم یئتیشه ر ، باغلانار گؤزوم
دوشه ر آغیزلارا غوصصه لی سؤزوم
دییَه رلر کی : آدی داشا یازیلدی
« ریضا باهارلی »نین گؤوهردیر سؤزی
دلی گؤینوم دؤرت طرفدن آه ائلَه ر
هر یانا دولانسان ، غَمَه ، چاری یوخ
شاهی گدا ائیله ر ، گدالاری شاه
فلک گردیشینین ائعتیباری یوخ
بد اصیلین ایشی واره دوزولدی
اصیللینین گؤل پرگاری پوزولدی
هر ایگید کی قاتاریندان اوزولدی
آللاهیندان سووای ، اومیدواری یوخ
دونیا جیفه سیندن نامرد ، مرد اولار
یوخسول ایگیدلرین رنگی زرد اولار
قوهومدان ـ قارداشدان اوزی سَرد اولار
دییه للَر : بی غئیرت ، ناموس ـ عاری یوخ
اگر گئیسه ن یوز ایل آغی ـ قیرمیزی
چولقالار آخیردا بئش آرشون بئزی
« ریضا باهارلی »نین گؤوهردیر سؤزی
نادان بازاریدیر ، خریداری یوخ
منبع: